Bedankt voor het spelen: Conferentie Cultuuronderwijs 2023
‘Wanneer hebben jullie voor het laatst gespeeld?’ Met deze woorden opent wethouder Tyas Bijholt de Conferentie Cultuuronderwijs. De simpele vraag maakt een hoop los in de volle zaal. Spelen associëren we met kinderen. Maar het is iets wat we doen in ons hele leven, als we voetballen, zingen, dagdromen of een grapje maken. En zowel kinderen als volwassen leren veel door te spelen. Vandaar dat spel en kunst het thema is van deze dag.
Twee jaar lang maakte covid de Conferentie Cultuuronderwijs van NEOS onmogelijk. Daarom was het zo bijzonder voor de tientallen leerkrachten, kunstdocenten, directeuren en andere spelers in het kunstonderwijs van Amersfoort en Leusden om in de grote hal van de Prodentfabriek elkaar te ontmoeten en van elkaar te leren. ‘Ik kom hier om te shoppen naar dingen die ik kan meenemen in mijn eigen praktijk’, zegt Alain van Bielert, docent beeldende vorming en CKV bij het Corderius College. ‘En ik denk dat mijn collega’s straks ook wel benieuwd zullen zijn naar mijn ervaringen hier.’
Op zoek naar intrinsieke motivatie
In zijn keynote speech gaat hoogleraar onderwijswetenschappen Rob Martens dieper in op de vragen waarmee de wethouder de conferentie opende. Spelen gebeurt vanuit een sterke intrinsieke motivatie, van peutertjes tot mbo’ers. ‘De energie die veel kinderen hebben als ze spelen of iets maken, die missen leerkrachten bij de rest van het lesgeven’, aldus Martens. ‘Dan komen ineens vragen als “Komt het terug op de toets?”’ Wat is het geheim van spelend leren?
Martens noemt een aantal belangrijke voordelen van spelend leren: spel gaat vanzelf, spel activeert, spel draait niet om een directe beloning, het wordt diepgaand. Het slechte nieuws is: je kunt spel niet verplichten, het is lastig te controleren of te onderzoeken, het ziet er soms raar uit of is paradoxaal. ‘Spel wordt daarom vaak miskend en onderschat,’ meent de hoogleraar. Tijdens de rest van de dag doen de aanwezigen inspiratie op om spel in hun lessen te brengen.
Contact zonder praten
De twee workshopsrondes bieden een breed palet van leren, reflecteren en doen. In de workshop ludodidactiek maakt Robert Stieltjes de deelnemers bekend met de basisprincipes van spelontwerp. Rob van der Poel en Martijn Galjé laten hun groepje recente ervaringen op papier zetten – positieve en negatieve – om daar vervolgens met elkaar de dialoog over aan te gaan. Tijdens haar workshop Creative LAB zet Maite van der Meulen de deelnemers aan om weer te gaan spelen. Eerst alleen en vervolgens in groepjes gaan ze bouwen, bewegen en muziek maken.
Deze belevenis maakt bij iedereen iets los. ‘Ik dacht eerst even, oei, dit is ongemakkelijk’, geeft Jurjen Dijkstra van Filmhub Midden toe. ‘Maar door het ons snel te laten doen en de hele groep erin te betrekken, was dat eigenlijk meteen over.’ Het is niet moeilijk voor Jurjen om de brug te slaan naar zijn eigen filmlessen op het vo. ‘Wat ik meeneem vandaag is dat ik nog minder uitleg moet geven en de leerlingen nog meer zelf moet laten ontdekken.’ Wat theaterdocent Jesse van Delft fascineert is de manier waarop ze vandaag contact heeft gemaakt met haar collega’s: ‘We hebben kunnen praten, soms ook zonder woorden.’
'Dan blijf ik schrijven…'
De hele middag loopt er tussen alle deelnemers de opvallende verschijning rond van spoken word artist Zoophis. Haar is gevraagd om op het einde van de dag een impressie te geven. Ze luistert, kijkt en voelt. En als de laatste workshop is afgerond stapt zij op het podium en improviseert haar act.
‘Bevolen spel
is geen spelen
en ik was allang afgeleerd
hoe nou echt te spelen’
En later:
‘Als alles hetzelfde blijft
dan blijf ik schrijven
totdat het anders blijkt
te zijn’
Beeld: Linda Bouritius