Knutselen aan een schone planeet
Werken met restmateriaal bij de lessen beeldende vorming is niet alleen duurzaam, het prikkelt ook het creatieve brein van kinderen, weet Froukje van de Weg, oprichter van het Ministerie van Hergebruik. ‘Een bak vol gekke troepjes, spiegeltjes en stofjes brengt kinderen op originele ideeën.
‘Ken je die oude dikke festivalmuntjes nog, met zo’n breeklijntje in het midden? Ik kreeg een keer een hele zak van die dingen en nam ze mee naar mijn ‘boomhutles’. Tijdens deze les maken leerlingen in duo’s een boomhut op een stammetje. Een groepje had de muntjes doormidden gebroken en de helften op hun stam gelijmd: tata, dat was dus het trappetje naar boven. Huh! Dacht ik verbaasd. Wat een goed idee!’
Aan het woord is Froukje van de Weg, het enthousiaste brein achter het Ministerie van Hergebruik. Geen echt ministerie natuurlijk, maar haar missie met dit bedrijf is wel net zo ambitieus: afvalvrij kunstonderwijs in heel Nederland door te knutselen met restmateriaal.
Drie miljoen kilo afval minder
‘Oké, mijn broer verzon deze naam voor me,’ biecht Froukje lachend op, ‘maar het voelde voor mij gelijk kloppend. Het afvalvrij maken van kunsteducatie vind ik heel belangrijk. De impact die we met z’n allen kunnen maken is namelijk gigantisch. Ik heb eens uitgerekend hoeveel kilo afval het zou schelen als we in heel Nederland alleen nog maar met restmateriaal zouden knutselen, dan kom je uit op drie miljoen kilo afval per jaar! Goed, dacht ik toen, dan ga ik ook niet bescheiden doen.’
Al net zo gepassioneerd is Froukje als het gaat over de kwaliteit van het kunstonderwijs. Daarom vind je bij het Ministerie van Hergebruik niet alleen restmateriaal, maar kun je ook hele lespakketten bestellen. ‘In zo’n pakket zit het materiaal en een lesbrief die aansluit op de SLO-doelen. Hierin staat precies hoe de les verloopt, hoe lang elk onderdeel duurt en wat je er bij nodig hebt. Ook zit er een PowerPoint presentatie bij met alle bronnen, zoals instructievideo’s en referenties. Die hoef je dus ook niet meer zelf op te zoeken.’
Betekenisvol kunstonderwijs
De opdracht in zo’n les ontwikkelt Froukje vanuit de visie van authentieke kunsteducatie, beschreven door Emiel Heijnen. In essentie gaat dat over de verbinding tussen de school en de wereld daarbuiten. Het creëren van een overlap tussen de belevingswereld van de leerling, de hedendaagse kunstpraktijk en de actualiteit.
Restmateriaal prikkelt het creatieve brein
Het feit dat leerlingen werken met restmateriaal speelt volgens Froukje ook een mooie een rol in het creatieve proces. ‘Nieuw gekochte materialen hebben allemaal een vaste vorm: rechthoekige plankjes of velletjes vilt. Kinderen gaan dan al snel ‘versieren’. Maar zien ze een bak met allemaal gekke dingen, een oud dopje, een gek spiegeltje, dan prikkelt dat om anders naar het materiaal te kijken, het brengt ze op originele ideeën.’
Met creatieve blik naar afval kijken
Vakdocent beeldende kunst Tess Piepers-Roest is het daar roerend mee eens. Ze geeft al 25 jaar beeldende lessen in het basisonderwijs, sinds 2022 ook voor NEOS. ‘Ik gebruikte altijd al een ‘troepjesbak’ naast meer gericht materiaal. Ik heb meerdere kisten bij Ministerie van Hergebruik afgenomen en dat pakte echt leuk uit. Zo had ik laatst een les waarin leerlingen een dierenverblijf ontwerpen voor een zelf geboetseerd dier van klei. Ik geef ze dan eerst wat kaders en laat ze nadenken over wat voor dier ze hebben, welke hobby’s het heeft, wat het eet en of het dier misschien niet af en toe zin heeft het verblijf te verlaten.’
‘Wat ik dan zie,’ vervolgt Tess, ‘is dat kinderen vanuit hun idee gaan zoeken in de kist, in dit geval ‘Rest Materialen Mix’, naar wat er bij hun idee past en zo met een creatieve blik naar de spullen in de kist kijken. Maar het kan ook andersom, dat ze op ideeën komen door het materiaal: dat ze doppen zien liggen en gebruiken om hun dier ook een ‘hoedje’ te geven. Dat is precies wat kunstenaars ook doen: soms hebben ze een idee wat niet kan en dan kijken ze naar de materialen om tot een andere vorm of invulling te komen. Je zet daarmee dus het oplossende brein aan bij kinderen.’
Andere mindset over afval
Dat klinkt simpel, maar dat is het niet voor elke leerkracht weet Froukje. ‘Ik zie bij sommige scholen dat er een drempel is om met restmateriaal te gaan werken. Vaak zit tijdgebrek in de weg. Toch merk ik ook dat ze het heel leuk vinden als ze er eenmaal mee gaan werken en het doet iets met de leerlingen, hoor ik vaak terug. Dan komen ze bij de volgende les beeldende vorming ineens op school met hun lege Pringlebusjes, of met het verpakkingsmateriaal van de medicijnen van hun zusje. ‘Vet leuk knutselmateriaal!’, is het dan. Er gebeurt dus echt iets in de mindset van kinderen. Precies dat hebben we nodig als samenleving om anders met afval en onze planeet om te gaan.’
Jouw kunstonderwijs verder verdiepen?
De adviseurs van NEOS delen graag hun expertise over betekenisvol kunstonderwijs. Stuur een mail naar team@neoscultuuronderwijs.nl. En ben je nieuwsgierig geworden naar werken met restmateriaal? Froukje van de Weg van Ministerie van Hergebruik denkt graag met je mee over passende lespakketten voor jouw beeldende kunstlessen.